Barcha xabarlar

Marketingdagi strukturaviy tuzoqlar

“Marketing bo‘limi” ilmiy, tahliliy maqolalarni ulashishda davom etadi. Bu safar e’tiboringizga marketing strukturasidagi tuzoqlar haqida gaplashamiz. Ushbu maqola marketing direktorlari, kompaniya rahbarlari va boshqalar uchun foydali bo‘lishi mumkin.

Agar maqolani o‘qishga hozir vaqtingiz bo‘lmasa, uni “Saved messages”ga yuborib qo‘ying — vaqtingiz bo‘lganda o‘qiysiz.

Mualifflar:
  • Jonatan Metrik – Sagard, venchur kapitali, xususiy kapital, xususiy kredit, ko'chmas mulk va royalti sektorlariga xizmat ko'rsatadigan muqobil aktivlarni boshqarish firmasining hamkori va rivojlanish bo'yicha bosh direktori.
  • Kimberli Uitler – Virjiniya universiteti Darden biznes maktabining marketing bo'yicha dotsenti; ilgari AQShning uchta transmilliy kompaniyasida bosh direktor, strategiya bo'yicha bosh direktor va marketing bo'yicha bosh direktor lavozimlarida ishlagan. 2021-yilda Kolumbiya Biznes Maktabida nashr qilingan «Positioning for Advantage: Techniques and Strategies to Grow Brand Value» kitobi muallifi.

Marketingdagi strukturaviy tuzoqlar

Marketing direktorlari yodda tutishlari kerak: kompaniyaning tashkiliy dizayni uning rivojlanish bosqichiga bog'liq.

Bo'limning optimal tuzilmasini loyihalash va funksionallikni vakolatli taqsimlash top-menejerlarning asosiy vazifalaridan biri va tashkiliy dizaynning muhim tarkibiy qismidir. Bugungi kunda tashkiliy dizayn biznes rahbarlari tomonidan yaxshi tushunilmagan, ammo u kompaniyalarga strategik qarorlarni amalga oshirishda yordam beradigan yoki to'sqinlik qiladigan asosiy infratuzilmani yaratadi. Odatda, rahbarlar zudlik bilan hal qilinishi kerak bo'lgan tizimli muammolarni birinchi marta o'z zimmalariga olganlarida, qayta qurish zarurati bilan duch kelishadi va bu yerda ular muammolar xodimlarda emas, balki tashkiliy dizaynda ekanligini tushunish uchun ko'nikmalarga muhtoj.

Shunday qilib, marketing direktori ishidagi asosiy sinovlardan biri kompaniya maqsadlari uchun optimal bo'lim konfiguratsiyasini ishlab chiqishdir. Bu, ayniqsa, agar kompaniya tez o'sishni rejalashtirayotgan bo'lsa yoki allaqachon tez rivojlanayotgan bo'lsa (odatiy holat - yangi tashkil etilgan startap). Marketing direktorlar va bosh direktorlar bizdan muntazam ravishda qanday marketing tuzilmasi o'sishga yordam berishini so'rashadi. Bu savolga javob izlab, biz hech qanday variant tashkilot rivojlanishining barcha bosqichlari uchun darhol mos kelmasligini aniqladik.

Ushbu keng tarqalgan, ammo yaxshi tushunilmagan muammoni yaxshiroq tushunish uchun biz tadqiqot o'tkazdik. Uning yordami bilan biz marketing bo'limi tuzilmalari o'sishning turli bosqichlarida qanday bo'lishi mumkinligini aniqlashga va kompaniyada marketingning muvaffaqiyatli rivojlanishiga to'sqinlik qilishi mumkin bo'lgan to'siqlarni aniqlashga harakat qildik. Biz o'sishning turli bosqichlarida bo'lgan kompaniyalarning 100 ta tegishli rahbarlari (savdo bo'yicha direktorlar, marketing direktorlar va boshqalar) bilan ularning kompaniyalarining tashkiliy tuzilmasi va kompaniya A raundidan IPO ga chiqishigacha bo’lgan davrda marketing funksiyalarini boshqarish talablari qanday o'zgarishi haqida ma'lumot olish uchun suhbatlashdik.

Marketing bo'limining rivojlanish bosqichlari

Kompaniyaning rivojlanishi bilan marketing bo'limining tuzilishini qayta baholash va qayta tekshirishni talab qiladi. Lekin biror narsani o'zgartirish vaqti kelganligini qanday aniqlash mumkin? Biz suhbatlashgan rahbarlar bo'lim tuzilmasini qachon va qanday o'zgartirishni bilish qiyinligini tasvirlab berishdi. Rivojlanishning yangi bosqichiga o'tishda kompaniya talab qiladigan marketing turi ham o'zgaradi. Shunga ko'ra, bo'limning tashkiliy dizaynida siljish bo'lishi kerak va oddiy xodimlarning ham, rahbarlarning ham malakasi o'zgarishi kerak.

Suhbatlarni tahlil qilgandan so'ng, biz kompaniyaning hajmiga qarab marketing bo'limi rivojlanishining uchta asosiy bosqichini aniqladik: boshlang'ich bosqich (noldan 10 million dollargacha daromad), rivojlanish bosqichi (daromad 10 million dollardan ortiq, lekin 100 million dollardan kam) va yetuklik bosqichi (100 million dollardan ortiq). Biz har bir bosqichda bo'limning ehtiyojlari va tuzilishi 1) kompaniyadagi vaziyat, 2) marketing vazifalari, 3) zarur ko'nikmalar va tajribalar, 4) bu shartlarning barchasi kompaniya ichki holatini aks ettirishini aniqladik. Quyidagi jadval har bir bosqichdagi asosiy farqlarni ko'rsatadi. (1-jadval)
Birinchi bosqichda kompaniyaning maqsadi mahsulot bozorning joriy ehtiyojlariga javob beradimi yoki yo'qligini aniqlash va birinchi daromadni olishdir. Kompaniyaning o'zi hali aniq tuzilmaga ega emas va bosh marketing direktorining vazifasi bir vaqtning o'zida hamma narsani faol ravishda o'z zimmasiga olish, shunchaki mijozlarni jalb qilishdir. U mustaqil ravishda ham rahbarlik qila olishi, ham amaliy masalalarni hal qila olishi kerak.

Ikkinchi bosqichda kompaniya allaqachon o‘z mahsulotini bozorga moslashtirib bo‘ldi, daromadlar oqimini yaratish orqali o‘zining hayotiyligini isbotladi va endi muvaffaqiyatga erishish niyatida. Bunday firmaning marketing bo'limi boshlig'i maxsus tajribaga ega (mijozlarning hayotiy sikli marketingida ishtirok etish, strategik hamkorlikni o'rnatish va h.k.) bo'lgan masshtablash bo'yicha mutaxassis bo'lishi kerak. Bu sizning daromadingizni oshiradi va uni oldindan aytish mumkin bo'ladi. Bu davrda natijalarni batafsil tahlil qilish imkonini beruvchi tizimlarni qurish zarurati ortib bormoqda. Bular atribut modellari (analitika tizimi ma'lum bir marketing kanaliga konvertatsiya yoki ma'lum maqsadga erishishni belgilaydigan algoritm) va yangi marketing texnologiyalari bo'lishi mumkin.

Yetuklik bosqichida kompaniyalarga bosh marketing direktorlar kerak - o'zaro faoliyat muvofiqlashtirish va innovatsiyalar orqali o'sishni boshqarishga mohir strategik lider. Ushbu bosqichda kompaniya odatda rivojlangan boshqaruv tuzilmasiga ega bo'lganligi sababli (bo'lim ishini, masalan, bosh direktor ham, direktorlar kengashi ham kuzatishi mumkin), marketing direktori nafaqat o'z faoliyati doirasidagi muammolarni hal qila olishi, balki yuqori rahbariyat bilan o'zaro hamkorlik qila olishi ham kerak. Bu kuchli vertikal aloqalarni, murakkab baholash va hisobot tizimlarini, jamoa ichidagi aniq belgilangan rol va mas'uliyatni hamda strategik, istiqbolli fikrlashni talab qiladi. Bu direktor funktsional o'yinchidan murabbiy yoki maslahatchiga aylanadi va tashkilot ishini osonlashtirishga yordam beradi.

Marketing bo'limidagi uchta tuzilmaviy tuzoq

Marketing direktorlar bizga intervyularda ko'pincha yangi bosqichga o’tish davrlari juda xavfli ekanligini aytishdi. Bo'limni rivojlantirish yo'lida rahbarlar duch kelishi mumkin bo'lgan uchta tuzoq mavjud.

Birinchi tuzoq: Hech qanday o'zgarish yo'q. Marketing bo'limi tashkilotning o'zgaruvchan ehtiyojlariga moslashishi kerak. Tajribasiz bosh marketing direktorlar va bosh ijrochi direktorlar qayta tuzilish zarurati bilan ovora bo'lishi mumkin. O'z dizaynini kompaniya rivojlanishining yangi bosqichiga moslashtirishga vaqt topa olmasa, bo'lim oldingi jarayonlar, tizimlar va imkoniyatlarning cheklovlariga yopishib qoladi va kompaniyaga kerakli qiymatni keltira olmaydi.

Qanday qilib tuzoqdan qochish kerak. Bu tuzoqdan qochgan rahbarlar dastlab tashkiliy dizaynga ko'proq e'tibor berishganini payqadik. Ular odatda qog'ozga yozilgan rejalar va tuzilmalarga ega bo'ladilar va ularni bosh direktor bilan faol muhokama qilishadi. Tadqiqot ishtirokchilaridan biri tashkilot dizaynini uning maqsadlari va strategik rejalari bilan bog'lashni va marketing direktordan o'z bo'limi dizaynini har biri bunday reja yoki yillik KPI bilan yangilashni talab qilishni tavsiya qildi. Bu tashkiliy tuzilmani strategiya bilan muntazam ravishda muvofiqlashtirishga yordam beradi.

Ikkinchi tuzoq: Proaktiv ishlamaslik. Dastlabki bosqichlarda kompaniyalar keskin o'sishi mumkin. Sobiq mijozlar bilan ishlash bo'yicha bosh direktor va Centene kompaniyasining tibbiy sug'urta va imtiyozlar bo'yicha korporativ strategiya bo'yicha ijrochi vitse-prezidenti Devid Minifi bizga shunday dedi: "Biz bor-yo'g'i to'qqiz yil ichida yetti baravardan ko'proq o'sganimiz sababli, men doimiy ravishda bo'limni qayta qurishni rejalashtirganman va uni amalga oshirganman. Jarayonning oxiri yo'qdek tuyuladi." Shunday qilib, dastlabki bosqichlarda, bo'lim tuzilmasini loyihalash va xodimlarni yollashda kompaniyaning tez o'sishini hisobga olish muhimdir. Ba'zi marketing direktorlar bu muammoni "har kunlik ishda izchil taraqqiyotni ta'minlash”, shu bilan birga bo'limlarni doimiy ravishda o'zgartirish va xodimlarni o'zgartirish deb ta'riflaydi. Aslida, bu ikki tomonlama ish: bugun yetkazib berish va ertaga tayyorgarlik ko'rish kerak.

Qanday qilib tuzoqdan qochish kerak. Bu muammoni hal qilish uchun marketing direktorlar bir nechta yondashuvlardan foydalandilar. Masalan, ular ishga qabul qilish masalalarini kadrlarni yollashga yordam beruvchi agentliklarga topshirishgan. Ba'zi marketing direktorlari hamma narsani o'z qo'llariga oldilar va tezkor vazifalarni kechiktirish va ularni hal qilish o'rniga yangi bo'lim tuzilmasini yaratish qanchalik qiyinligini tushunib yetdilar. Tashkiliy dizayn ehtiyojlarini muvaffaqiyatli hal qilgan va tashabbuskor bo'lganlar kadrlar bilan ta'minlashni asosiy ustuvor vazifa sifatida belgiladilar. Ular qolgan vazifalarni o'zgartirib, o'zlariga yuklamalarni oshirdilar (yoki, kompaniyalarning dastlabki rivojlanish bosqichlarida tez-tez bo'lgani kabi, majburiy ravishda ko'proq ishladilar) va bir vaqtda bo'lim oldidagi rejalarni bajarish bilan birga, yangi xodimlarni yollash bilan shug'ullandilar.

Uchinchi tuzoq: Boshida muvaffaqiyat qozongan direktor keyingi o'sish bosqichlarida ham shunchalik muvaffaqiyatli bo'lishiga ishonish. Ko'pincha marketing direktorlarining ko'nikmalari faqat ma'lum o'sish bosqichlari uchun yetarli bo'ladi. Resurslarning yetishmasligi, yuqori sur'atlarda ishlash, improvizatsiya va vazifalarni hal qilishda shaxsiy ishtirok etish (klassik startap vaziyati) kabi sharoitlarda a'lo darajada ishlaydigan odam, vakillik qilish va kunlik jarayonlarda shaxsan qatnashmasdan boshqarish kerak bo'lgan tartibli muhitda o'zini qulay his qilmaydi va ajoyib natijalarga erishmaydi. Ha, direktorga kompaniya bilan birgalikda o'sish uchun o'quv va rivojlanish dasturlari yordamida yordam berish mumkin, ammo agar u tashkilot bilan birga jiddiy o'zgarishlarga tayyor emasligini his qilsa, o'ziga nisbatan halol bo'lishi kerak.

Bundan tashqari, yuqori lavozimlarga xodimlarni topish bo'yicha mutaxassislar bizga bu vaziyatning aksincha ham ishlashini aytdilar: yetuk korporatsiyadan marketing direktori rivojlanayotgan kompaniyada muvaffaqiyatli ishlay olmasligi mumkin. Bunday tajribali shaxs katta, nufuzli firmadagi tajribasi startapda marketingni "chap qo'l" bilan boshqarishiga imkon beradi deb hisoblashi, startap rahbari esa yuqori malakali mutaxassis avtomatik ravishda ularning marketing bo'limini yangi darajaga ko'taradi deb o'ylashi mumkin. Afsuski, yetuk kompaniyada marketing bo'limida ko'plab jamoalar ishni bajaradi va direktor tez-tez kundalik ishlarga chuqur sho'ng'ib ketmaydi va zarurat tug'ilganda ishni o'zi qo'lga olishga qodir emas, bu esa rivojlanishning dastlabki bosqichida talab qilinadi. Bundan tashqari, u har bir loyihaga ko'proq mablag' sarflashga va tezlikdan ko'ra mukammallikni afzal ko'rishga o'rganib qolgan.

Qanday qilib tuzoqdan qochish kerak. O'zlarining kuchli tomonlari va afzalliklari haqida ochiq gapirgan tajribali rahbarlar o’zlarini ko'proq baxtli va qulay his qilishgani ko'rinadi. O'z-o'ziga bo'lgan noto'g'ri ishonchdan qochishning yaxshi usuli - bu o'z vakolatlaringiz va istaklaringizni qayd etish va ularni o'sishning ushbu bosqichida tashkilot tomonidan talab qilinadigan marketing tuzilmasi turi bilan solishtirishdir. Agar direktor ko'nikmalari yetishmasligini his qilsa, bir nechta yo'nalishlarni tanlashi mumkin: mosroq lavozimga o'tish, o'qish yoki kerakli bilimlarga ega xodimlarni yollash. Bundan tashqari, rahbarlar ushbu lavozimga nomzodning shunga o'xshash o'lchamdagi kompaniyalarda kerakli rolda tajribaga ega ekanligiga alohida e'tibor berishlari kerak. Kuchli korporatsiyaning muvaffaqiyat tarixi ta'sirli bo'lsa-da, boshlang'ich kompaniya rahbari bo'lajak marketing direktori startapda samarali ishlay olishini ta'minlashi kerak.

Tashkilot tuzilmasini va kadrlarni boshqarish, barcha qabul qilish yuksalish boshqaruvlarini boshqarish, biznesga kuchli ta'sir qiladi. qilish, marketing bo'limi tashkiliy loyiha kamdan-kam kasalliklarni davolashda uni biznes maktablarida va hatto yuqori darajadagi menejment dasturlarida ham o'qitmaydilar. Analitika va ko'rsiz, bosh direktorlar va marketing direktorlari o'z xatolari ustida o'rganishga majbur bo'ladi - va bu xatolarning narxi yuqori. Bizning ishimiz kompaniyaning turli dasturiy ta'minotlari marketing bo'lim usullari to'g'risida ma'lumot beradi va rahbarlarga o' sekinlashtirishgan keng tarqalgan tuzoqlardan qo'shimcha yordam beradi.

Manba: MIT Sloan Management Review, sentyabr 2023-yil.
Marketing